اگر به دادگاه های خانواده ، دوایر سرپرستی دادسراهای شهرها و مراکز نگهداری کودکان بد سرپرست ، بی سرپرست و کودکان کار و خیابان سری بزنیم با تعداد قابل توجهی کودک محروم از خانواده موثر روبرو می شویم . کودکانی که بدلیل کودک آزاری از طرف خانواده ، یا از هم پاشیدگی خانواده و یا عدم حضور والدین بدلیل زندانی شدن ، بستری شدن در بیمارستان روانی ، کمپ درمان اعتیاد و امثال ان خانواده خود را از دست داده اند و در مراکز نگهداری بهزیستی سامان دهی می شوند . در حال حاضر قریب ۱۷۰۰ کودک که بیش از ۸۰ درصد انان بدسرپرست هستند در مراکز بهزیستی استان بسر می برند و این در حالی است که تعدادی نیز از این کودکان خانواده هایی دارند که با تشخیص مددکاران و دستگاه قضایی فاقد صلاحیت تشخیص داده شده و به خانواده های جایگزین منتقل شده اند . مساله مهمی که خطر روزافزون ان متوجه کودکان است افزایش نسبت بد سرپرستان به کودکان بی سرپرست است
این افرایش گویای یک اسیب زمینه ای در خانواده است از هم گسیختگی خانواده ، ناسازگاری و طلاق .اعتیادپدر یا مادر ، ازدواج مجدد ، انحطاط اخلاقی . تنش های مکرر و شدید والدین ان چنان اثراتی بر جسم و روان و سرنوشت کودک می گذارد که مقام قضایی راعلیرغم سخت گیری و دقت و تلاش برای حفظ خانواده مجاب به حکم عدم صلاحیت والدین برای نگهداری کودک می نماید ، پدیده ای که بسیار دردناک و در عین حال شایع
نگاهی عمیق تر به این پدیده دردناک نشان می دهد که مسایل ریشه ای تری همچون نابرابری اجتماعی و فقر و شیوع اختلالات روانی و افسردگی نیز نقش اساسی بازی می کند
صرف نظر از همه تاثیر مخربی که دوران حضور کودک در چنین خانواده ای بر تربیت و شخصیت کودک می گذارد حضور کودک در مراکز نگه داری نیز پیاندهای ناگواری برای کودکان دارد
روشن است که افراد خیر و دلسوز به کمک این کودکان امده و در کنار سازمان بهزیستی همه امکانات فیزیکی و تجهیزات زندگی و تحصیلی و بهداشتی و ترمیم روانی را در اختیار کودکان می گذارند اما این مراکز هر چقدر مجهز و تخصصی و مرتب باشند جای خانواده را پر نمی کنند . پیامدهای زندگی دور از خانواده ،و خلا جامعه پذیری انان امری قابل جایگزینی و حل شدنی نیست نقش خانواده در تربیت کودک نقشی بی بدیل و محوری است و ارتباطات داخل خانواده و اشنایی بل ارزشها و هنجارها و اجتماع پذیری در خانواده سامان می گیرد شخصیت کودک و اخلاقیات لازم و توان سازگار شدن با محیط برای زندگی بهتر در خانواده رشد می کند این کودکان از یک طرف تجربه تلخ فقدان سرپرست موثر و تنبیهات بدنی و روحی را دارند و در خانواده ای رشد کرده اند که بنیانهای اخلاقی ان بهم ریخته و رفتارهای ضد اجتماعی شیوع داشته است سپردن به مراکز نگهداری دسته جمعی نمی تواند احساس ناامنی را برطرف و نیاز روانی کودک را تامین کند بی ثباتی زندگی در مراکز نگهداری ، تغییر مکرر کارکنان باعث کاهش اعتماد به نفس و خودباوری شده و خشونت را در فرد رشد می دهد . به نحوی که مطالعات نشان می دهد میزان افسردگی این کودکان از سایرین بیشتر است . دلبستگی نا ایمن کودکان ، وابستگی های اسیب زا و افت تحصیلی نیز بارز است
کودکانی دیگر نیز که در مراکز سامان دهی کودکان کار نگهداری میشوند نیز وضع بهتری
قوانین جدید حمایت از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست زمینه های بهتری را برای تسهیل و تقویت فرزند خوانگی و نگهداری به شکل امین موقت فراهم کرده است و در سال ۹۷ تنها در استان خراسان رضوی قریب به ۵۰۰ کودک به فرزند خواندگی و نگهداری در خانواده جایگزین به شکل امین موقت داده شده است و نظارت و حساسیت بیشتری نیز بر این روش اعمال می گردد اما اینها در سطح سوم پیشگیری است و مهم ان است که کاری بکنیم فرزندان محیط امن خانواده را از دست ندهند
متاسفانه باید گفت با افزایش روند طلاق در جامعه و شیوع اعتیاد و سایر متغیرهای تقویت کننده بد سرپرستی چشم انداز روشنی بر این موضوع متصور نیست . خیرین و خانواده های داوطلب فرزند و دوست داران کودکان باید کاری کنند که هرکودک یک خانواده موثر داشته باشد . به امید ان روز
نویسنده : دکتر حقدادی ، معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی
نظر شما